Από το Όραμα στην Πράξη

"Το χειρότερο πράγμα που μπορεί να συμβεί σε ένα σχέδιο είναι να υλοποιηθεί," γράφει ο Mintzberg το 1978. Αυτό το ελαφρώς αλλοιωμένο απόφθεγμα παραδόξως μας λέει ο συγγραφέας αποτέλεσε το κίνητρο που οδήγησε στη συγγραφή αυτού του βιβλίου. Χαρακτηρίζοντας τον εαυτό του περισσότερα οργανωτικό από ότι αυθόρμητο το αντικείμενο της στρατηγικής, από την πρώτη του επαφή μαζί του από το πανεπιστήμιο μέχρι και σήμερα συνεχίζει να τον συναρπάζει. Έτσι, αφιερώνει αρκετό από τον ελεύθερο του χρόνο διαβάζοντας ό,τι σχετίζονταν είτε άμεσα είτε έμμεσα με τη στρατηγική. Έχοντας συγκεντρώσει αρκετή πληροφορία, αρχικά αποφάσισε να την οργανώσει μέσα σε μία παρουσίαση η οποία κατέληξε να είναι παραλόγως μεγάλη. Έτσι, η επόμενη ιδέα ήταν αυτή του βιβλίου. Η συγγραφή ενός βιβλίου όμως μας λέει ο Αντώνης, φάνταζε ως μία πολύ αναλυτικά προσχεδιασμένη διαδικασία , πράγμα που οδηγούσε σε αναβολές, λόγω της λεγόμενης "παράλυσης από την υπερανάλυση". Εν τέλει, η παραπάνω παραποιημένη φράση του Mintzberg ήταν αυτή που βοήθησε να αναθεωρήσει την αξία του προσχεδιασμού και τον ελευθέρωσε όσο χρειαζόταν από τα δεσμά των προσχεδίων, επιτρέποντάς του να ξεκινήσει τη συγγραφή με απλότητα και ελευθερία.

Η πρόθεσή του είναι το βιβλίο να προσφέρει αρχικά ένα ταξίδι στον κόσμο του στρατηγικού σχεδιασμού, παρουσιάζοντας τις βασικές προσωπικότητες του χώρου και τη συνεισφορά τους στην εξέλιξή του. Στη συνέχεια, εμπλουτίζοντας με σύγχρονες απόψεις τους θεματικούς κόσμους της στρατηγικής που το βιβλίο επισκέπτεται, προκύπτει μία ολιστική μέθοδος για τη δημιουργία στρατηγικών πλάνων. Αυτή η μέθοδος είναι εφαρμόσιμη τόσο σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις όσο και σε προσωπικά εγχειρήματα, χρησιμοποιώντας δοκιμασμένα εργαλεία σε μια πιο ελεύθερη και προσαρμόσιμη διαδικασία. Κάθε κεφάλαιο του βιβλίου περιέχει αποσπάσματα και συμπεράσματα από τις δημοσιεύσεις των επιλεγμένων, με πολλή προσοχή, επιφανών προσωπικοτήτων του χώρου. Σε κάθε σημείο τέλος, παρέχεται και η αντίστοιχη βιβλιογραφία για όσους επιθυμούν βαθύτερη εξερεύνηση του θέματος.

Τελικά τι είναι η στρατηγική;

Ίσως ο ορισμός του Πόρτερ τελικά να είναι αυτός που μας το εξηγεί καλύτερα. Ότι δηλαδή η στρατηγική είναι ο τρόπος με τον οποίο μία εταιρία διασφαλίζει ότι όταν τα ανώτερα στελέχη δεν μπορούν να συμμετέχουν σε όλες τις αποφάσεις, τότε υπάρχει ένας τρόπος, μία πολιτική με βάση την οποία λαμβάνονται οι αποφάσεις από όλους εκείνους που πρέπει. Για αυτό, όπως και θα διαβάσετε στο βιβλίο, αρχικά το μάθημα που δημιουργήθηκε στα πανεπιστήμια της Αμερικής δεν λέγονταν στρατηγική, αλλά Πολιτική των επιχειρήσεων, κάτι που σαν έννοια το χρησιμοποιούμε ευρέως και σήμερα. Αυτή είναι και η αρχική ανάγκη ύπαρξης της στρατηγικής. Τώρα σήμερα, η στρατηγική εμπεριέχει φυσικά και τρόπους, ιδέες, και μοντέλα σκέψης τα οποία μας βοηθούν να προσδιορίσουμε τους στόχους μας και να χαράξουμε και την πολιτική μας. Έχει να κάνει δηλαδή σε πολύ μεγάλο βαθμό με την συνοχή κατά την λειτουργία και κατά την λήψη αποφάσεων.

Γιατί είναι χρήσιμη;

Όλοι όσοι έχουν εργαστεί ή συνεργαστεί σε εταιρίες μεγαλύτερες του ενός ατόμου θα έχετε κάποια στιγμή διαφωνήσει με κάποιον συνεργάτη ή συνάδελφο. Όταν έχουμε να κάνουμε με περιπτώσεις που όντως οι διαφορετικές απόψεις έχουν θετικά κίνητρα για το καλό της εταιρίας και όχι κάποια προσωπική ατζέντα, οι διαφωνίες είναι το αποτέλεσμα της διαφορετικότητας με την οποία η κάθε μεριά προσεγγίζει την κάθε περίπτωση που απαιτεί μία απόφαση. Ένα πολύ απλοποιημένο παράδειγμα είναι οι διαφωνίες που θα είχαν δύο συνέταιροι αν ο ένας πίστευε ότι η εταιρία θα έπρεπε να χαρακτηρίζεται από την ποιότητα των προϊόντων ή υπηρεσιών και ο άλλος ότι θα έπρεπε το χαμηλό κόστος να είναι το βασικό χαρακτηριστικό της εταιρίας. Φανταστείτε τώρα μία εταιρία στην οποία όλοι οι συνέταιροι και όλοι οι εργαζόμενοι έχουν ξεκάθαρη εικόνα του ποια είναι η εταιρία, με ποιον τρόπο ανταγωνίζεται και ποιοι είναι οι στόχοι της βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Αν αυτό είναι ξεκάθαρο τότε και οι αποφάσεις δεν μπορεί να απέχουν πολύ από αυτήν την πορεία ανεξάρτητα από το ποιος τις παίρνει. Ε λοιπόν η στρατηγική σήμερα είναι αυτό το αντικείμενο που ασχολείται με το πως το πετυχαίνουμε αυτό.

Από όσο ξέρουμε σπουδάσατε μηχανολόγος. Πως φτάσατε να ενδιαφέρεστε για την στρατηγική;

Ναι, το πτυχίο μου είναι Μηχανολόγος Μηχανικός. Κάτι που μου έκανε μεγάλη εντύπωση όταν εργάστηκα μετά τις σπουδές μου ήταν ο πολύ διαφορετικός τρόπος που αντιμετωπίζουν την δουλειά τα διαφορετικά τμήματα. Κάτι που για τον μηχανικό είναι απαραίτητο για την δουλειά του ο λογιστής για παράδειγμα μπορεί να το βλέπει τρομερά ακριβό. Δηλαδή ασύμφορο για επένδυση. Διαφωνίες και διαφορετικές προσεγγίσεις ήταν επίσης φανερές ανάμεσα στα εμπορικά και κατασκευαστικά τμήματα. Επίσης όμως παρατήρησα, ότι οι μηχανικοί δεν ήταν αυτοί που προχωρούσαν την καριέρα τους σε διοικητικές θέσεις, τις περισσότερες φορές γιατί δεν θέλαν να ασχοληθούν με θέματα πέραν του αντικειμένου τους, που συνήθως και αγαπούσαν. Συχνά όμως είχαν καθημερινά εμπόδια γιατί δεν τους αρέσαν οι αποφάσεις που παίρνανε τελικά άλλοι για την δουλειά τους. Εγώ είχα μία τάση προς την οργάνωση και το γεγονός ότι πίστευα ότι σε εταιρίες με μηχανολογικό αντικείμενο, είναι οι μηχανικοί που θα έπρεπε να έχουν και τον πρώτο λόγο, με έκανε να επιλέξω να κάνω τα χαρτιά μου για μεταπτυχιακό στο αντικείμενο του Operations Management με focus στο industrial. Πριν καν περάσει η χαρά της αποδοχής μου από το πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου που ήταν και βασική μου επιλογή (η Σκωτία είναι υπέροχη), η υπεύθυνη του προγράμματος σχεδόν με πίεσε να μεταπηδήσω στο ΜΒΑ. Αυτό που μου είχε πει είναι ότι θα μου προσφέρει περισσότερα μία πιο σφαιρική εικόνα για την διοίκηση των επιχειρήσεων. Τελικά με έπεισε και έτσι κατά το πρώτο εξάμηνο ήρθα σε επαφή με το μάθημα της στρατηγικής το οποίο και μου φάνηκε ενδιαφέρον.

Και από εκεί και μετά αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το αντικείμενο;

Η αλήθεια είναι όχι. Μου φάνηκε ενδιαφέρον αλλά όχι κάτι που ήταν χειροπιαστό ή κάτι που έπρεπε να έχει προτεραιότητα. Ακόμα στο μυαλό μου υπήρχε μόνο η προσέγγιση ότι αξία πραγματική έχει αυτό που λέμε «να γίνεται η δουλειά» και ότι τα υπόλοιπα είναι δευτερεύοντα. Για αυτό μέχρι το τέλος του μεταπτυχιακού δεν ήμουν σίγουρος ότι είχα κάνει καλά που δεν πήγα στο Operations. Έτσι για την διπλωματική μου είχα σκεφτεί για θέμα να προσπαθήσω να φτιάξω κάτι σαν ένα εργαλείο ή μία μεθοδολογία που να μπορεί να στηρίζει την οργάνωση μίας μικρομεσαίας εταιρίας (σαν αυτές που έχουμε στην Ελλάδα) και να υποβοηθάει στην λήψη αποφάσεων δίνοντας ξεκάθαρη εικόνα για το ποιες είναι τελικά οι λειτουργίες που είναι και οι πιο σημαντικές για μία εταιρία. Κάτι δηλαδή που στην πράξη όπως είχα πει στον επιβλέποντα καθηγητή να μπορεί να δώσει τελικά περισσότερο δύναμη σε αυτούς που πραγματικά κάνουν και ξέρουν την ουσία της δουλειάς και που συνήθως παραγκωνίζονται. Ε αυτός τότε μου είπε ότι αυτό υπάρχει, λέγεται Balanced Scorecard, πηγάζει από την στρατηγική και καλό θα ήταν να το κοιτάξω. Όπως και έγινε. Εκεί ας πούμε δέσανε όλα, απόκτησα μία πιο σφαιρική εικόνα που ήταν και πρακτική όπως ήθελα και που στα μάτια μου φαινόταν να είναι σαν προσέγγιση σωστή.

Από εκεί μέχρι να γράψετε βιβλίο έχει μία απόσταση όμως;

Και ναι και όχι. Η διπλωματική μου ήταν τελικά μία μεθοδολογία για την στρατηγική, η οποία και αρίστευσε. Ο τρόπος σκέψης μετά με ακολούθησε σε κάθε εγχείρημα. Πάντα δηλαδή από τότε ό,τι και να έκανα φρόντιζα να έχω ξεκάθαρα στο μυαλό μου το τι πρέπει ή θέλω να πετύχω από ένα task όσο μικρό και να είναι. Πόσο χρόνο να αφιερώσω σε κάτι ανάλογα με το πόσο κοντά με φέρνει σε αυτό που θέλω ή αυτά που μου είναι απαραίτητα. Είναι μικρές διαφορές στον τρόπο σκέψης που νομίζω σε βοηθάνε και στο να είσαι πιο αποτελεσματικός και να μοιράζεις τον χρόνο σου ανάλογα. Αυτές οι εμπειρίες σε συνδυασμό με το γεγονός ότι μετά από 15 χρόνια ακόμα μου φαίνεται ενδιαφέρον να διαβάζω για την στρατηγική εμπλουτίζουν συνεχώς τις γνώσεις μου.

Τι είναι αυτό που κρατάει το ενδιαφέρον σας;

Κάτι που κρατάει το ενδιαφέρον μου ώστε να συνεχίζω να διαβάζω, είναι ότι στο αντικείμενο υπάρχουν διαφορετικές απόψεις. Πολύ διαφορετικές. Αυτό μπορεί να το δει και κάποιος που θα διαβάσει το βιβλίο. Οπότε είναι και κάπως σαν να παρακολουθείς μία σειρά έχοντας την απορία που θα κάτσει η μπίλια. Κάτι που τελικά φαίνεται να το ξεκαθαρίζει η τεχνολογία.

Να το ξεκαθαρίζει πως;

Φαίνεται η αναλυτική προσέγγιση να επανέρχεται και να κερδίζει τελικά ως σχολή. Το επιχείρημα αυτών που δεν πιστεύαν τελικά και τόσο στην στρατηγική ως την κατάστρωση πλάνων για το μέλλον με αναλυτικό πολλές φορές τρόπο, ήταν ότι η πολλή ανάλυση φέρνει παράλυση γιατί δεν μπορεί κανείς να υπολογίσει και να τα λάβει υπόψιν όλες τις παραμέτρους. Ή και ακόμα να ξέρει ποιες παράμετροι παίζουν ρόλο και κατά πόσο. Στις μέρες η τεχνολογία μας αποδεικνύει ότι και όλα γίνονται και όλα υπολογίζονται ή προσεγγίζονται (τουλάχιστον σε αυτό το επίπεδο). Ήδη πολλές εταιρίες χρησιμοποιούν για παράδειγμα την τεχνίτη νοημοσύνη στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων μέσω της επεξεργασίας δεδομένων κάτι για το οποίο μέχρι τώρα δεν είχαν αποτελεσματικό τρόπο, χρόνο, ή την δυνατότητα να το κάνουν. Τελικά θα δούμε νομίζω την στρατηγική να ξεπερνάει τους περιορισμούς που είχε και να περνάει σε ακόμα μία χρυσή για αυτήν εποχή.

Φεύγοντας από εσάς και περνώντας στο βιβλίο πείτε μας δυο λόγια για αυτό

Το βιβλίο όπως μου είπε και ένας άνθρωπος του χώρου, που ακούω την γνώμη του, έρχεται να καλύψει ένα κενό στην ελληνική βιβλιογραφία. Βιβλία για στόχους και την στρατηγική υπάρχουν πολλά βέβαια. Όχι όμως παρόμοια. Αυστηρώς βιβλιογραφικό δηλαδή αλλά ταυτόχρονα όχι ακαδημαϊκό και που να καλύπτει όλα όσα θα χρειαζόταν μία εταιρία (από μικρή μέχρι αρκετά μεγαλύτερη) για να οργανωθεί με τρόπο θα έλεγα στρατηγικό και συνολικό. Αγγίζει όλα αυτά τα θέματα δηλαδή που πρέπει για να μπορεί κανείς να πει ότι μία εταιρία είναι στημένη και τρέχει με τρόπο τέτοιο ώστε κάθε μέρα και κάθε εργασία να γίνεται προς μία ξεκάθαρη μελετημένη κατεύθυνση.

Ακούγεται όμως πολύπλοκο

Όχι. Όλα τα θέματα τα οποία επισκέπτεται το βιβλίο, τα αγγίζει μέχρι το σημείο που να μπορεί να τα χρησιμοποιήσει οποιοσδήποτε. Ίσως χρειάζεται να τα διαβάσει κάποιος και μία δεύτερη φορά αλλά μέχρι εκεί. Όλα αυτά τα αντικείμενα από μόνα τους είναι μία επιστήμη, θα έλεγε κανείς, όμως αν τα εφαρμόσει συνολικά και μέχρι το επίπεδο που παρουσιάζονται στο βιβλίο, θα είναι καλυμμένος πλήρως σε ότι έχει να κάνει με την «στρατηγικότητα» της επιχείρησης του. Για αυτό και στον τίτλο έχει μπει και το «για όλους».

Πιο χειροπιαστά. Γιατί να το διαβάσει κάποιος;

Κατ’ αρχάς υπάρχουν δύο βασικά κοινά. Το ένα είναι αυτοί που γνωρίζουν για την στρατηγική. Το άλλο είναι αυτοί που δεν έχουν κάποια εξοικείωση με την έννοια. Για τους πρώτους νομίζω είναι μία πολύ καλή ευκαιρία να συνδέσουν όλα εκείνα που ξέρουν και έχουν διαβάσει και να βάλουν στην βάση έναν συνολικό χάρτη και μία πρακτική μέθοδο πάνω στην οποία μπορούν να εμβαθύνουν. Μπορεί επίσης να προσθέσουν πρακτικές σε στρατηγικές δραστηριότητες που ήδη κάνουν. Γενικά νομίζω αν τους ενδιαφέρει το αντικείμενο και μόνο το πρώτο κεφάλαιο, αυτό της ιστορίας της στρατηγικής θα τους κεντρίσει το ενδιαφέρον. Το δεύτερο κοινό είναι αυτό που έχει να κερδίσει και τα περισσότερα. Για αυτό και λέω ότι αυτό το βιβλίο είναι ένα ωραίο δώρο για να κάνει κάποιος από το πρώτο κοινό σε κάποιον από το δεύτερο. Εκεί, αυτά που μπορεί να προσφέρει είναι έως αναρίθμητα. Αυτό που έχει όμως την μεγαλύτερη αξία είναι ότι θα έχει στα χέρια του ένα συνολικό, εμπεριστατωμένο και πρακτικό οδηγό για να οργανώνει κάθε είδους σχέδιο για το μέλλον του.

Όταν λέτε κάθε είδους εννοείτε ακόμα και σε προσωπικό επίπεδο;

Σε κάθε επίπεδο. Η στρατηγική είναι ένα εργαλείο. Το πεδίο εφαρμογής μπορεί να είναι οποιοδήποτε. Από μία πολυεθνική, σε μία μικρή επιχείρηση, μέχρι και σε ατομικό επίπεδο. Μην ξεχνάτε ότι όλοι οι Life coaches στην πραγματικότητα εφαρμόζουν αρκετά από τα μοντέλα που βρίσκουμε στη βιβλιογραφίας της στρατηγικής. Όταν ακούτε να σας προτρέπουν να βρείτε τις αξίες σας, από που νομίζεται ότι προέρχεται αυτό. Ή όταν σας λένε να προσδιορίσετε την αποστολή σας. Στο βιβλίο αυτό αν βγάλετε το κεφάλαιο της εταιρικής δομής μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε και για προσωπικούς λόγους. Απλά φανταστείτε τον εαυτό σας σαν μία εταιρία που αντί το τελικό αποτέλεσμα να φαίνεται στο ταμείο να είναι σε κάτι που εσείς επιθυμείτε. Είτε είναι χρήματα, είτε αναγνωσιμότητα, είτε χαρά είτε οτιδήποτε.

Τι θα ζητούσατε από τους αναγνώστες που θα διαβάσουν τη συνέντευξή σας;

Θα ήθελα πολύ να διαβάσουν το βιβλίο φυσικά. Ακόμα καλύτερα θα ήταν να αφού το διάβαζαν, αν τους φανεί χρήσιμο, να προτρέψουν και άλλους. Ιδανικά, μιας και δεν είναι όπως λέει και ένας φίλος ο Άρχοντας των δαχτυλιδιών, θα μου άρεσε αν κάποιος το διαβάσει και του αρέσει, να έρθει σε επαφή για να μου πει ποια σημεία ήταν αυτά που βρήκε χρήσιμα και ποια όχι. Θα ήταν πολύ ενδιαφέρον αυτό για εμένα.

Ποιο είναι στα δικά σας πλάνα το επόμενο βήμα σε αυτήν την κατεύθυνση;

Αυτήν τη στιγμή τα δικά μου πλάνα δεν έχουν κάποιο επόμενο βήμα σε αυτήν την κατεύθυνση. Προσωπικά είμαι σε μία περίοδο που αφιερώνω τον χρόνο που περισσεύει από την εργασία μου στην οικογένειά μου και σε δραστηριότητες που με ικανοποιούν. Πάντως δύο είναι οι ερωτήσεις που μου κάνουν περισσότερο πια. Η πρώτη είναι αν θα γράψω και άλλο βιβλίο, πράγμα που ειλικρινά δεν βλέπω πως εκτός αν για κάποιο λόγο (ελπίζω όχι κακό όπως ο covid) κλειστούμε πάλι σπίτι. Η δεύτερη ερώτηση, που την κάνουν σχεδόν όλοι όσοι τους λέω τι είναι το βιβλίο, είναι αν αυτά λειτουργούν και σε προσωπικό επίπεδο και γιατί δεν το έγραψα υπό αυτό το πρίσμα για να είναι πιο ενδιαφέρον. Πράγμα που νομίζω επίσης θα άρεσε περισσότερο και στον εκδότη.

Who is who

Ο Γιαννακουδάκης Αντώνης γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1983. Σπούδασε Μηχανολόγος μηχανικός στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και μετέπειτα στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου από όπου αποφοίτησε με το Μάστερ στην διοίκηση των επιχειρήσεων (ΜΒΑ) με τιμητική διάκριση. Η διπλωματική του κατά το μεταπτυχιακό είχε θέμα την Balanced Scorecard ως ένα στρατηγικό μοντέλο ελέγχου της επίδοσης μιας εταιρίας. Το αντικείμενο της στρατηγικής συνέχισε να του κεντρίζει το ενδιαφέρον και από τότε συνεχώς εμπλουτίζει και εφαρμόζει σε διάφορα εγχειρήματα τις γνώσεις του, είτε άμεσα ως εμπλεκόμενος, είτε ως εργαζόμενος, είτε με ρόλο συμβουλευτικό. Τα τελευταία χρόνια εργάζεται σε πολυεθνική εταιρία και ζει στην Θεσσαλονίκη μαζί με την γυναίκα του και τα δύο τους παιδιά.